Niewidzialne środowisko

O CZYM JEST TA KSIAZKA? KROTKA TEZA NA OTWARCIE Ksiazka ta jest programem dla pedagogiki w Polsce, uzasadnieniem tego programu i seria prob jego realizacji na tle tradycji pedagogiki spolecznej i stanu wspolczesnej humanistyki. Jest tez zaproszeniem, by o tym wszystkim zaczac naprawde na serio rozmawiac. To wyznanie jest zlozone tu bardziej jako wyzwanie i zobowiazanie, niz roszczenie, mimo ze nie stronilem od krytyk i wysilku niezakonczonego samoksztalcenia i relacji z efektow badan. Jest to druga odslona zaproszenia do dyskusji, po tomie autora "Przelom dwoistosci w pedagogice polskiej", (L. Witkowski, 2013), wydobywajaca na swiatlo dzienne niezwykly fenomen polskiej miedzywojennej pedagogiki, reprezentowanej przez Wielkie Pokolenie postaci urodzonych w latach 70./80. XIX wieku, ktore tworzylo zreby odrodzonej panstwowosci polskiej lat 1918-1939, a ktorego rola i znaczenie zostaly de facto zdlawione w PRL. Obecnie skupia uwage autora wybitne dokonanie Heleny Radlinskiej, widziane zarowno przez pryzmat zjawisk jej czasu tworczego - w tym tych, ktorych nie byla swiadoma - jak i z perspektywy znacznie pozniejszej w humanistyce, wrecz najnowszej. Radlinska jest czytana jako pedagog "kompletny", intuicyjnie wyczuwajacy wiele z tropow myslowych dopiero przebijajacych sie w latach 20. po 40. na swiecie, jak myslenie cybernetyczne, rozumienie ekologiczne, spoleczne o kulturze i kulturowe o zjawiskach spolecznych czy "komunitaryzm". Splecione, szersze konteksty historyczne i porownawcze analizy pozwalaja lepiej rozumiec to, co sie w owym czasie tworczym dzialo. Pokazuje, ze dokonanie to bylo i jest swiatowego formatu, a jego idee, zwiazane z "przelomem dwoistosci" znacznie bardziej fundamentalne i uniwersalne niz tylko reprezentujace wasko kojarzony "punkt widzenia pedagogiki spolecznej" czy filozofie wychowania. Mamy tu program dla calej pedagogiki, dramatycznie aktualny i potrzebny, jak osmielam sie sadzic, sledzac stan dyskursu pedagogicznego w jego rozmaitych odslonach i zakresach. Wiem, ze naraze sie tu czesci zainteresowanych. Ksiazka jest tez kolejna proba uwolnienia mysli pedagogicznej w Polsce od gorsetu PRL-u, w tym od splycen, wypaczen, zaniechan i marginalizacji, ktory ustanowily w pedagogice wlasne wzorce i idealy tworcze, oraz autorytety, ktore duza czesc wysilku pokolenia Radlinskiej przemilczaly, niedoczytaly, zastapily splyceniami rozmaitej proweniencji, a to marksistowskiej, a to katolickiej, a to szatkujacej myslenie pedagogiczne na kawalki niezdolne do troski o pelnie i glebie odpowiedzialnosci specjalistycznej. Jest to ksiazka historyczna i teoretyczna zarazem, w ktorej wspolczesnosc i przeszlosc, a takze pedagogika i inne obszary mysli humanistycznej czy spolecznej uwiklane sa w sploty dla jej autora nie do rozciecia, jako zywiace sie soba. W tomie ukryte sa przynajmniej dwie ksiazki, ktorych racje, przyklady i argumentacje splataja sie w calosc jednej postawy humanistycznej. Jak integralnej i jak aktualnej? - rozstrzygnie wnikliwy Czytelnik. Jedna sfera tresci dotyczy tego, z czym do czytania Radlinskiej podchodze. Druga jest ukazaniem tego, z czym z jej lektur wychodze. Tego splotu nie umialem rozwiklac. A nawet mialem poczucie, ze nie nalezy tego robic. Mam nadzieje, ze nawet niezgoda z ta ksiazka przyniesie zainteresowanym pozytek tworczy i nowe impulsy do rozwoju pedagogiki i jej swiadomosci historycznej i teoretycznej.